Ca hát là một nét đặc biệt trong
sinh hoạt Hướng đạo Việt Nam; sinh hoạt này ít phổ quát trong các
đoàn Hướng đạo Hoa Kỳ hay Hướng đạo Canada (tiếng Anh). Có lẽ ca hát đi vào
sinh hoạt hướng đạo tại Việt Nam từ các trưởng tiên khởi – đã sinh hoạt,
được huấn luyện, và tiếp nhận từ các trưởng hướng đạo người Pháp
như André Lefèvre - Eclaireurs de France (EdF), Raymond Schlemmer - Scouts
de France (SdF) và nhiều trưởng khác. Hướng đạo Canada (tiếng Pháp) cũng ca hát
nhiều hơn những anh chị em HĐ theo văn hoá Anh.
La légende du Feu
Lửa trại
là một sinh hoạt không thể thiếu ở các kỳ trại hướng đạo khắp
nơi. Đối với hướng đạo sinh Việt Nam trong nước hay hướng đạo sinh gốc Việt ở hải
ngoại thì đây gần như là một tập tục không thể thiếu trong các kỳ
trại dù ngắn hay dài ngày, và ca hát là một phần lớn của những đêm sinh hoạt
này.
Sau bài Gọi lửa,
khi đoàn sinh đã tập họp đủ, lửa trại bắt đầu bằng bài ca Nhảy lửa với
những động tác rất Hướng đạo Việt Nam của tất cả trại sinh; đó
là nhảy lửa.
Đại
đa số các bài hát hướng đạo thường không ghi tên tác giả hay nhạc sĩ
sáng tác. Không nhằm mục đích kinh doanh có thể là một trong nhiều nguyên
nhân đưa đến tình trạng vừa kể, và nhạc HĐ Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Thực
tế này hiện rõ trong cuốn Hướng đạo Ca – Scouting Songbook(1)
với trên 320 bài hát nhưng chỉ có một số nhỏ có ghi tên tác
giả hay/và nhạc sĩ sáng tác. Cũng là sự thật, có rất nhiều trưởng HĐ
chính là tác giả của những bài hát đó, nhưng không được biết đến.
Appel au feu de camp
Trở lại với lửa trại, bài “Gọi
lửa”(2) cũng không có tên tác giả hay nhạc sĩ sáng tác. Đây
là một trong nhiều bài ca HĐ Việt Nam có gốc từ nhạc HĐ Pháp. Bài ca Gọi
lửa bắt nguồn từ bài hát Appel au feu de camp của HĐ
Pháp. Ngay tại trang Chansons Scout(3) – Nhạc HĐ, bài Appel au feu de
camp dù có nốt nhạc, lời ca và cả midi nhưng vẫn thiếu tên tác giả. Thực
ra tác giả bài hát này là Étienne Taupin, một trong nhiều nhạc sĩ viết trong tập Nhạc
sĩ của Hướng đạo (Le Chansonnier des Éclaireurs) của EdF phát hành năm
1941. Étienne Taupin cũng là người soạn nhạc cho bài hát chính thức của
EdF.
Bài Gọi lửa (tiếng
Việt) trên đây không có trong cuốn Hướng đạo Ca – Scouting Songbook (1996).
Tuy lời ca của hai bài Gọi lửa và Appel au feu de
camp không hoàn toàn giống nhau, nhưng nhạc của
hai bản tiếng Việt và tiếng Pháp chỉ là một.
Thế còn bài Nhảy lửa dưới
đây, tác giả là ai?
Lời
2
Anh em ơi, ta hãy lắng tai nghe ngàn muôn tiếng vang.
Trong
đêm khuya, trong ánh khói điểm tô rừng cây rõ ràng.
Lên cho cao ngất bùng
cao sáng, bùng to lửa lên cao to lửa lên.
Bùng bùng cao ngất bùng cao sáng,
bùng to lửa lên cao to lửa lên.
Lên cho cao, cao càng cao vút.
Bốc
lên nào cao cao thật cao.
Một lần nữa, đây cũng
là một bài ca HĐVN bắt nguồn từ HĐ Pháp. Tác giả lời bài hát tiếng
Pháp là linh mục dòng Tên(Jesuit), Jacques Sévin(4). Ông là người đồng
sáng lập Scouts de France, 1920, với linh mục Comette, Edouard de Macèdo, và
Paul Coze (1903-1974); Paul Coze lúc đó mới 17 tuổi và là trưởng có HHR (Wood
Badge) đầu tiên của SdF(5). Jacques Sévin (1882-1951) và B-P có nhiều điểm giống
nhau như óc khôi hài, khiếu vẽ tranh, sáng tác bài hát, và diễn kịch.(6)
Tựa bài hát Nhảy lửa nguyên
bản tiếng Pháp là Légend du feu(7) có tất cả 16 lời
Lời 1
Les scouts mettent la flamme
(Les scouts
ont mis la flamme)
Aux bois résineux
Ecoutez chanter l’âme
Qui palpite en eux.
Và 1 điệp khúc (Refrain)
như sau:
Monte flamme légère
Feu de camp si
chaud si bon
Dans la plaine ou la clairière
Monte encore et monte donc
(bis)
Feu de camp si chaud si bon.
Nghe xong đoạn mp3 trên đây đây có
lẽ mọi người đều nhận thấy nhạc điệu của bài ca Nhảy lửa của
HĐVN theo sát với bài Légend du feu.
Tác giả soạn nhạc cho bài Légend
du feu là nhạc sĩ Henri Colas (1879-1968) người sáng lập tạp
chí nhạc Nos chansons françaises mà trong thời chiến đã trở thành
tuần báo 1 trang Le Coq Gaulois
Theo thời gian nhạc sinh hoạt Hướng
đạo có thêm những bài hát bắt nguồn từ nhạc Hoa Kỳ như các
bài Davy Crockett (nguyên bản là The Ballad of Davy
Crockett của Fess Parker), Taps (điệu kèn binh 24 nốt,
nổi tiếng trong quân đội Hoa Kỳ mà tác giả soạn nhạc là Tướng Bắc
Quân Daniel Butterfield và nhạc sĩ kèn binh của ông, 7/1862)(8). Các trưởng
HĐ đã qua các khoá HHR có lẽ đều biết bài Back to Gilwell và In
My Dreams I'm Going Back to Gilwell trích từ vở nhạc kịch We
live forever của nhạc sĩ người Anh, William Henry Ralph Reader, CBE.
In My Dreams I'm Going Back to Gilwell
Khi viết những dòng này, văng vẳng
nơi đây vẫn còn tiếng hát chậm rãi nhẹ nhàng, giọng miền Nam, của trưởng
Huỳnh Văn Diệp trong một buổi chiều dạy Thiếu đoàn hát ở Biên Hoà, tại
trại Dự bị Thiếu do đạo Trấn Biên tổ chức năm nào:
“Một hoa sáng cài trên nón. Một câu hát
tin đời ở môi. Con tim vui tươi và luôn tín thành…”
Une fleur au chapeau
Cách phát âm chữ “S”,
chữ “V” cùng dáng điệu từ tốn củatrưởng (Thiên Nga?) Diệp và
lời ca của điệp khúc Một hoa sáng cài trên nón(9) sẽ mãi mãi bên tôi
như một kỷ niệm đầu đời đi học nghề trưởng.
CÔNG HAY DIỄU
Montréal, tháng 11, 2011
(1) Cuốn Hướng đạo Ca – Scouting
Songbook bắt đầu bằng công trình sưu tầm, ghi lời và nốt nhạc, của Toán
Nguồn Thật (Sóc kiên tâm Lê Phục Hưng, Cò tận tuỵ Trần Anh Tuấn, Khiếu Quốc
Thái, Ngô Đình Dũng và Phạm Anh Tuấn) đã xuất hiện lần đầu tại Trại Thẳng Tiến
II năm 1988 tại Everton Canada với gần 200 bài hát. LĐ Diên Hồng ở San
Jose tái bản lần 2 nhân Trại Thẳng Tiến III, năm 1990 tại San Mateo,
California, Hoa Kỳ. Toán Nguồn Thật tiếp tục bổ túc, chỉnh sửa
tăng số bài hát lên 320 bài. Tháng 8, 1996, BSA đã giúpấn loát cho lần
phát hành cuốn Hướng đạo Ca – Scouting Songbook tại Trại (huấn
luyện) Tùng Nguyên III ở Gilwell, Anh Quốc.
(4) Jacques Sevin - Henri Colas, La
Légende du Feu. Truy cập ngày 11/11/2011 http://www.chansons-net.com/scout/SC028.html
(5) A brief history of
International Caltholic Scouting. Truy cập ngày 11/11/2011http://www.catholicscouting.org/ICCS_History/iccs_history.html
(6) A biography of Jacques Sevin,
founder of Catholic Scouting. Truy cập ngày 11/11/2011http://scout.org/en/information_events/news/2007/une_biographie_du_pere_sevin
(7) Jacques Sevin - Henri
Colas, La Légende du Feu. Truy cập ngày 11/11/2011 http://fr.scoutwiki.org/La_l%C3%A9gende_du_Feu
(8) Jari Villanueva, Taps The
Bugler's Cry-The Origin of Sounding Taps. Truy cập ngày 11/11/2011 http://www.youtube.com/watch?v=Nhtr5J00ntA
(9) Đây cũng là một bài hát khác có nguồn
từ HĐ Pháp, của William Lemit tựa đề là Une fleur au chapeau
(…Une fleur au chapeau. A la bouche une chanson. Un coeur joyeux et
sincère. Et c'est tout ce qu'il faut. A nous autres bons
garçons. Pour aller au bout de la terre...) trong tập bài hát và
nhạc cho trại do Rouart, Lerolle et Cie phát hành năm 1938. Truy cập ngày
11/11/2011http://www.chansons-net.com/scout/SC018.htm và http://fr.scoutwiki.org/Une_fleur_au_chapeau#ancre_refrain.
(10) Hình lửa trại là hình minh hoạ
cho Trại Họp bạn Thế giới lần thứ 3 tại Arrowe Park, Birkenhead, England
in 1929 - Reprinted from The
Times, London, 1929.
No comments:
Post a Comment